Që kur Angela Merkel u largua nga kancelaria në dhjetor 2021, gjurmët e saj kishin humbur disi.
Daljet e saj publike ishin të rralla, ajo pushoi në Itali, Austri, në Detin Baltik ose në vendstrehimin e saj në rajonin e Brandenburgut.
Nga ana tjetër, pas fillimit të agresionit rus ndaj Ukrainës, ajo u përfol shumë dhe në terma negativë.
Akuzat u fokusuan kryesisht te fakti se ajo nuk donte të shihte synimet hegjemoniste dhe luftarake të Vladimir Putin, duke zgjedhur në vend të kësaj ta mashtronte atë me negociata dhe lëshime.
Për më tepër, gjithmonë e vëmendshme ndaj votimeve dhe për t’i lënë gjermanët të qetë, Merkel është përgjegjëse për shmangien e reformave të papërshtatshme, por të nevojshme të modelit gjerman, i cili ka rënë sërish në rolin e “të sëmurit të Evropës”.
Kishte një arsye për zhdukjen pothuajse totale të Angela Merkelit: për dy vjet ajo iu përkushtua shkrimit të kujtimeve të saj me Beate Baumann, gruan që ka qenë hija e saj në politikë që nga viti 1990.
“Freedom” (Liria) titullohet libri, i cili del njëkohësisht të martën në tridhjetë vende.
Në prag të publikimit, ish-kancelarja gjermane ka realizuar disa intervista për mediat gjermane dhe italiane.
Më poshtë një intervistë e dhënë për “Corriere della Sera”, përshtatur për Albanian Post.
Asnjë udhëheqës perëndimor nuk e ka njohur Vladimir Putinin më mirë se ju. Ju akuzoheni se nuk dëshironit t’i shihnit qëllimet e tij agresive, ndërkohë që ke injoruar provat se Putin donte të shkatërronte rendin evropian.
I dija shumë mirë qëllimet e Presidentit Putin. I ka shprehur gjithmonë si publikisht ashtu edhe në biseda konfidenciale.
I njihja shumë nga objektivat e tij dhe e dija që nuk kishim të bënim me një mik të Evropës.
Pyetja është se si reagon. Përgjigja ime ishte të përpiqesha të parandaloja pushtimin e Ukrainës përmes bisedimeve, ndonjëherë shumë polemike.
Ka funksionuar për një kohë. Me fillimin e luftës ruse kundër Ukrainës, situata ka ndryshuar rrënjësisht.
Si është Vladimir Putin?
Ajo që për mua ishte gëzimi më i madh i jetës – fundi i Luftës së Ftohtë, rënia e Murit, ribashkimi gjerman dhe uniteti i Evropës – për të lidhet me fatkeqësinë më të madhe të shekullit të XX-të, fundin e Bashkimi Sovjetik.
Kjo tregon se pikëpamjet tona ishin diametralisht të kundërta.
Putin-i u përpoq ta bënte Rusinë sërish një fuqi të madhe. Por ai nuk mundi ta bënte atë në nivel ekonomik. Në vend të kësaj ai u përpoq me metodat që kishte mësuar në shërbimin sekret, KGB, përmes forcës ushtarake dhe nacionalizmit rus.
Në këtë mënyrë, shumë shpresa që kishim në vitin 1990 se Rusia gradualisht do të merrte rrugën e demokratizimit nuk janë realizuar.
Pse nuk e bllokuat projektin e gazsjellësit Nord Stream 2 në 2015, një vit pas aneksimit të Krimesë?
Unë e pashë si detyrë që të siguroj që ekonomia gjermane të përfitojë nga mundësia për të pasur gaz të lirë.
Dhe le të shohim sot se çfarë pasojash kanë kostot e larta të energjisë për Gjermaninë.
Për më tepër, për arsye politike doja të mbaja marrëdhënie ekonomike me Rusinë në mënyrë që edhe ai vend të mund të merrte pjesë në mirëqenie.
Në libër ju thoni se “parandalimi” dhe “veprimet diplomatike” shkojnë gjithmonë bashkë. A mendoni se janë të mundura negociatat me Putinin për Ukrainën?
Ne kemi nevojë për veprime të dyfishta, nga njëra anë bisedime dhe kontakte, nga ana tjetër parandalim.
Unë kam qenë dhe mbetem e bindur për këtë.
Megjithatë, në Gjermani nuk ishim në gjendje të ndërtonim një pengesë potenciale mjaft shpejt. Kjo varej më shumë nga partneri ynë në qeveri, SPD, sesa nga partia ime, CDU, edhe pse unë mbaj përgjegjësinë si kancelare.
Është e vërtetë që kemi rritur shpenzimet e mbrojtjes drejt 2% të PBB-së, por jo mjaftueshëm. Tani duhet të rikuperohemi më shpejt.
Në të njëjtën kohë, megjithatë, unë mendoj se shumë vende që mbështesin Ukrainën duhet të vendosin së bashku me të se kur mund të diskutohet një zgjidhje diplomatike me Rusinë.
Kievi nuk mund të vendosë i vetëm.
Kur do të ndodhë kjo – pasi nuk jam më aktive në politikë – nuk mund ta them.
Ju shkruani se Donald Trump u magjeps nga Putini. Dhe gjithashtu se presidenti amerikan sheh gjithçka nga këndvështrimi i një biznesmeni. A mendoni se rikthimi i Trump në Shtëpinë e Bardhë paraqet rreziqe serioze për Gjermaninë dhe Evropën?
Për Donald Trump nuk ka kurrë situata win win, ku të dy partnerët në një marrëveshje marrin avantazhe.
Për të, ose njëri ose tjetri duhet të fitojë.
Është një ide që nuk e ndryshoj.
Mendoj se kemi bërë shumë marrëveshje në botë, të cilat janë të dobishme për të dyja palët.
Unë besoj në fuqinë e kompromisit, ndryshe nga Trump-i.
Gjëja më e rëndësishme është të bashkëpunojmë me Trump-in, si partnerë dhe përfaqësues të një vendi, të lirë nga frika dhe me vetëbesim.
Rreziku i ndarjes së Evropës?
Rreziku është gjithmonë aty. Varet nga ne, gjithçka është në duart tona. Sipas mendimit tim, pavarësisht pozicioneve të ndryshme fillestare, ka një shans të mirë që Evropa të gjejë një vijë të përbashkët për çështje të vështira.
A kishte Trump diçka personale kundër jush? Në një samit të G7 në Kanada, ai hodhi dy ëmbëlsira Starburst në tavolinë dhe tha: “Ja Angela, mos thuaj më se nuk ju kam dhënë asgjë”.
Nuk do t’i kushtoja shumë rëndësi atij episodi.
Donald Trump ishte i fiksuar pas faktit se, sipas tij, kishte shumë makina gjermane në New York.
Ai kishte thënë gjithmonë se nëse do të bëhej president do të vendoste tarifa aq të larta sa do të zhdukeshin nga rrugët e Manhatanit.
Wall Street Journal shkroi se ju kishit gisht në rënien e Silvio Berlusconit, i cili refuzoi të bënte reforma për të ndaluar spekulimet mbi euron. Në veçanti, ju do të kishit kërkuar një ndryshim të qeverisë në Romë gjatë një telefonate me Giorgio Napolitanon. Merkel, ke kërkuar kokën e Silvio Berlusconit?
Jo, e mohoj kategorikisht.
Unë kurrë nuk jam përzier në punët e brendshme të një vendi mik.
Dhe nuk kisha dëgjuar kurrë për këtë variant.
Nuk është absolutisht e mundur që një kryetar i huaj të shkaktojë rënien e një tjetri. Kjo ka të bëjë gjithmonë me faktet e brendshme të një vendi.
Ju e quani vendimin e vitit 2015 për të mos refuzuar refugjatët sirianë një ndërprerje në kancelarinë tuaj, duke shtuar se atë mbrëmje u ndjetë “e lodhur për vdekje”. Ende mendoni se ishte vendimi i duhur?
Edhe në prapavijë, ishte vendimi i duhur, sepse këta ishin njerëz që kishin ardhur tashmë tek ne.
Për mua, vlerat evropiane u vunë në provë: A është në gjendje Evropa t’i trajtojë njerëzit në vendin tonë si njerëz?
Kjo nuk do të thotë se të gjithë kanë të drejtë të qëndrojnë. Ose nuk duhet të ketë rregulla. Ose që nuk duhet të bëjmë gjithçka për të reduktuar emigracionin e paligjshëm, sepse njerëzit paguajnë shumë para për të vënë veten në duart e trafikantëve dhe kontrabandistëve që rrezikojnë jetën e tyre.
Dhe ishte gjithashtu logjike të lidhej marrëveshja me Turqinë.
Të gjithë së bashku e kuptuam se, kur në Libi për shembull nuk ka më një strukturë shtetërore, shumë refugjatë vërshojnë në vende si Italia.
Dhe e kuptuam, gjë që është e vërtetë edhe sot, se duhet të dialogojmë me fqinjët tanë. Ne kemi nevojë për perspektiva për të ardhmen për shtetet afrikane. Sigurisht që ne duhet të mbrojmë kufijtë tanë të jashtëm, por kjo nuk mjafton.
A favorizoi vendimi juaj ngritjen e ekstremit të djathtë, AfD?
AfD lindi gjatë krizës së euros, edhe atëherë me tezën se ne po u jepnim shumë vendeve të tjera.
Sigurisht që në forcimin e saj rol luajti edhe çështja e refugjatëve.
Ju keni lindur në RDGJ. Origjina juaj u përcaktua, brenda CDU-së, si një “barrë”. A jeni ndjerë pak e pranuar dhe e nënvlerësuar, ku u nda kjo ndjenjë me miliona qytetarë të RDGJ? A janë këto arsyet e pakënaqësisë së thellë në Landet Lindore?
Në fakt, vetëm tani që nuk jam më kancelare dhe ndërsa po shkruaja librin, fillova të reflektoj më thellë për fëmijërinë dhe jetën time në RDGJ, pra 35 vitet e para, saktësisht gjysmën e jetës sime.
Kur ai artikull për “barrë” u botua në 2020, u ndjeva e indinjuar.
Tregoi një moskuptim të thellë. Përshkrimi i gjithë kësaj me fjalën “barrë” është marrëzi, për ta thënë butë. Më irritoi dhe nuk mund ta frenoja më këtë zemërim.
Megjithatë, për shumë vite ju thatë pak për këtë.
Po, sepse besoja se isha kancelarja e të gjithë gjermanëve dhe se nuk më duhej të flisja vazhdimisht vetëm për çështjet lindore. Kjo pasqyron gjithashtu një dobësi të caktuar, të cilën ndoshta nuk doja ta shfaqja.
Kam folur pak edhe për të qenit grua. Tani nuk jam më në detyrë, mund të flas më mirë për të dyja gjërat.
Babai juaj ishte një pastor ungjillor, i cili vendosi të shpërngulej me familjen e tij në Lindje. Sa ndikoi ky mjedis në bindjet tuaja politike?
Prindërit e mi ishin të dy të rëndësishëm, sepse na dhanë një hapësirë të mbrojtur për të zhvilluar sferën tonë private.
Na pajisën me mjete të çmuara për të përballuar diktaturën e RDGJ. Në të njëjtën kohë, unë dhe babai im kishim ide shumë të ndryshme politike. Unë isha pro bashkimit të shpejtë të Gjermanisë, ai jo. Në familje kemi jetuar një pluralitet politik.
Madje nëna juaj ishte një socialdemokrate.
Po, nëna ime ishte anëtare e SPD-së, ajo e admironte Helmut Schmidt-in.
Babai im mbështeti objektivat e Gjelbër, ashtu si edhe vëllai im.
Që në moshë të re e kuptova se si ai ndonjëherë kishte vizione politike idealiste.
Unë isha më realiste. Prindërit e mi hodhën themelet që pas vitit 1989 të hyja në politikë, të isha një person plot interesa, me arsim solid dhe vetëvlerësim të mirë.
Kam shkruar për kushërinjtë e mi në Hamburg të Gjermanisë Perëndimore, jetët e të cilëve i krahasova me jetën time.
Stasi u përpoq t’ju rekrutonte pas universitetit. Si e shmangët?
Edhe për këtë, prindërit tanë na kishin dhënë këshilla themelore për mbijetesë.
E ndoqa kur, gjatë intervistës sime për punë, oficerët e Stasit u përpoqën të më rekrutonin si bashkëpunëtore joformale.
Pasi u përgjigja se këtë bisedë do ta raportoja menjëherë te familjarët, pasi nuk dija të heshtja, ata humbën çdo interes.
Diskrecioni ishte një kusht thelbësor për të bashkëpunuar me Stasin.
Për ceremoninë e lamtumirës ju zgjodhët këngën e Hildegard Knef, Für mich soll’s rote Rosen regnen. Por pas lamtumirës nuk ra shi me trëndafila të kuq, por kritika. The Economist tha se e keni vënë vendin në gjumë, në fushën e ekonomisë dhe gjeopolitikës. Zonja Merkel, a ndiheni përgjegjës për këtë?
Kur qeverisni për 16 vjet, siç bëra unë, atëherë nuk mund të them se nuk jam përgjegjës për vitet e fundit.
Ishin vite të mira për ekonominë, në të cilat rritëm investimet dhe ku falë soliditetit ekonomik u përmirësuam shumë në sferën sociale.
Nuk jam dakord me vlerësimin e Economist, por duhet ta pranoj.
Tani, përballë rritjes së çmimeve të energjisë të shkaktuar nga sulmi i Rusisë ndaj Ukrainës, nevojës për më shumë shpenzime të mbrojtjes dhe konkurrencë më të ashpër globale, për shembull me Kinën, prioritetet duhet të ripërcaktohen.
Ka një pasazh shumë të bukur në libër: Ju ecni me Beate Baumann në një plazh në Detin Baltik dhe thoni: “Nganjëherë më vjen ndërmend rreshti i Eugene Onegin: Ku keni shkuar ditët e arta të pranverës sime”. Dhe shton se ditët tuaj në kancelari “ishin sezone jete, një kohë që tani ka kaluar”. Merkel, a ia vlente?
Nëse kthehem pas dhe rishikoj angazhimet e mia, e kam të qartë se sa gjëra emocionuese kam përjetuar. Po, ia vlejti, pa rezerva.