Çfarë është Neni 5 – dhe si mund të na shtyjë drejt Luftës së 3-të Botërore?

Çfarë janë nenet 4 dhe 5 – çfarë do të thotë nëse ato zbatohen?

Ndërsa liderët botërorë përpiqen të zbulojnë detajet rreth sulmit raketor të mbrëmshëm ndaj Polonisë anëtare të NATO-s, ka pasiguri të mëtejshme nëse aleanca perëndimore do të nxisë implementimin e neneve 4 dhe 5 të NATO-s.

Raketa, për të cilën autoritetet polake besojnë se është e prodhuar nga Rusia, vrau dy persona në një fabrikë gruri në Przewodow, një fshat në Poloni që ndodhet rreth 6 km nga kufiri ukrainas.

Pyetjet mbeten se cili është përgjegjës për sulmin raketor.

Nëse përcaktohet se Moska ishte fajtore për shpërthimin, ajo mund të nxisë parimin e mbrojtjes kolektive të NATO-s të njohur si Neni 5, në të cilin një sulm ndaj një prej anëtarëve të aleancës perëndimore konsiderohet si një sulm ndaj të gjithëve.

Çfarë është neni 4 i NATO-s?

Nëse ndonjë anëtar i NATO-s – në këtë rast Polonia – ndjen se territori, pavarësia politike ose siguria e tij është nën kërcënim, ata mund të kërkojnë një takim të NATO-s sipas nenit 4.

Kjo është një thirrje për konsultime midis aleatëve përballë një kërcënimi të sigurisë, duke lejuar më shumë kohë për të përcaktuar se çfarë hapash duhet të ndërmerren.

Në këtë fazë të procesit, aleatët janë në gjendje të shkëmbejnë pikëpamje dhe informacion, dhe të diskutojnë çështjen përpara arritjes së një marrëveshjeje dhe ndërmarrjes së veprimeve.

Brenda orëve nga shpërthimi në Poloni të martën mbrëma, dy diplomatë evropianë thanë se Varshava kërkoi një takim të NATO-s sipas nenit 4 për konsultime.

Neni 4 i traktatit të NATO-s shihet si një pikënisje për operacionet e mëdha të NATO-s pasi mund të çojë në nxitjen e implementimit të Nenit 5.

Kur mund të thirret neni 4?

Neni 4 është thirrur zyrtarisht shtatë herë që nga krijimi i aleancës në vitin 1949.

Për shembull, më 24 shkurt 2022, Bullgaria, Çekia, Estonia, Letonia, Lituania, Polonia, Rumania dhe Sllovakia kërkuan të zhvillojnë konsultime sipas nenit 4 pas pushtimit rus të Ukrainës.

Polonia thirri nenin 4 në vitin 2014-të pas rritjes së tensioneve në Ukrainë, si rezultat i veprimeve agresive të Rusisë.

Turqia gjithashtu është thirrur në nenin 4 në shumë raste, si në vitin 2015 pas sulmeve terroriste.

Çfarë është neni 5?

Neni 5 është gurthemeli i traktatit të NATO-s, i cili u krijua në vitin 1949 me ushtrinë amerikane si shtyllën e saj kryesore dhe në thelb qëllimi i krijimit të saj ishte për të kundërshtuar Bashkimin Sovjetik dhe satelitët e tij të bllokut lindor gjatë Luftës së Ftohtë.

Karta përcakton që anëtarët e NATO-s bien dakord që një sulm i armatosur kundër një ose më shumë prej tyre “do të konsiderohet si një sulm kundër të gjithëve”.

Nëse një sulm i tillë ndodh, çdo anëtar i NATO-s do të ndihmojë vendin që është sulmuar me çdo veprim “që ai e sheh të nevojshëm”.

Kjo mund të përfshijë përdorimin e forcës së armatosur me qëllim të rivendosjes dhe ruajtjes së sigurisë së zonës së Atlantikut të Veriut.

Çfarë do të thotë nëse thirret neni 5?

Nëse Polonia do të nxisë nenin 4 të traktatit të NATO-s dhe do të thërrasë një takim për të diskutuar kërcënimin e sigurisë, aleanca mund të vendosë të aktivizojë Nenin 5.

Çfarë mund të nënkuptojë kjo varet nga veprimi që vendos të ndërmarrë aleanca, pasi statuti parashikon që anëtarët mund të ndërmarrin çdo veprim ‘që e gjykojnë të nevojshme’.

Kjo mund të përfshijë përdorimin e forcës së armatosur – por kjo duhet të vendoset nga aleanca.

Kur është thirrur neni 5?

Neni 5 është aktivizuar vetëm një herë më parë, dhe kjo ishte në emër të Shteteve të Bashkuara, në përgjigje të sulmeve terroriste të 11 shtatorit në Nju Jork dhe Uashington.